5 lipca Sejm uchwalił specustawę o szczególnych rozwiązaniach dotyczących gminy Ostrowice w województwie zachodniopomorskim, 20 lipca ustawę podpisał prezydent A. Duda. Na mocy regulacji gmina zostanie zlikwidowana a jej teren wejdzie w skład gminy/gmin sąsiednich. Powodem jest zadłużenie Ostrowic, które pod koniec roku 2017 sięgnęło ponad 46 mln zł czyli 437,3% jej dochodów. Jedyne co dziwi, to że decyzja zapadła tak późno.
Wiele samorządów posiada długi ale po raz pierwszy się zdarzyło aby zadłużenie spowodowało likwidację całej jst. Choćby z tego powodu warto poświęcić temu, co zdarzyło się w Ostrowicach słów kilka.
W 2010 gmina rozpoczęła inwestycje, polegające na uporządkowaniu gospodarki wodno – ściekowej. Cel posiadał sens w postaci likwidacji zapóźnienia cywilizacyjnego i kierunkowo miał służyć m.in. tworzeniu bazy turystycznej, ponieważ gmina dysponuje walorami krajobrazowymi. Niestety, Ostrowic nie było stać na finansowanie kosztochłonnych inwestycji przy użyciu środków własnych. Nie mogąc uzyskać kredytów bankowych gmina sięgnęła po środki z parabanków. Na spłatę zobowiązań zaciągano nowe zobowiązania, co nakręciło spiralę zadłużenia rosnącego w lawinowym tempie. Na dodatek atut przyrodniczy okazał się bronią obosieczną. Całe terytorium gminy jest objęte programem ochronnym Natura 2000, zaś ponad połowa znajduje się na terenie Drawskiego Parku Krajobrazowego. Stwarzało to utrudnienia w zakresie inwestycji, oprócz tego powodując po stronie gminy konieczność wydatkowania kolejnych środków.
Licząca 2,5 tysiąca mieszkańców gmina wpadła w pułapkę zadłużenia, z którego nie była w stanie wyjść o własnych siłach. Od 2014 realizowała program naprawczy ubiegając się o pozyskanie długoterminowej pożyczki z budżetu państwa, lecz jej nie otrzymała. Rok później, przy budżecie w wysokości 11 mln zł Ostrowice miały zobowiązania na kwotę ponad 35 mln zł. W 2016 premier wprowadził zarząd komisaryczny, ale dług narastał dalej. Jego spłata przekraczała możliwości gminy, stąd też z początkiem nowego roku gmina Ostrowice jako samodzielny byt administracyjny zniknie z mapy Polski.
W listopadzie 2016 zawieszonemu w czynnościach wójtowi oraz skarbniczce gminy prokuratura postawiła zarzuty nadużycia i przekroczenia uprawnień oraz nierzetelnego prowadzenia ksiąg rachunkowych. W maju 2018 prokuratura skierowała do sądu akt oskarżenia.
Alfę i omegę zarządzania publicznymi środkami stanowi Ustawa o finansach publicznych. Jak się do niej miała gospodarka finansowa gminy? Dużo informacji na ten temat dostarczają uchwały Składu Orzekającego RIO w Szczecinie. Już na początku 2013 w uchwale w sprawie wydania opinii o prawidłowości planowanej wysokości długu publicznego na lata 2013-2027 uznało planowane dochody gminy za „nierealistyczne”. Opiniując negatywnie projekt budżetu Ostrowic na 2014 wskazało, że wzrastający poziom zobowiązań świadczy o braku bieżącej płynności finansowej. Poczynając od 2015 opiniowało negatywnie wszystkie uchwalone przez gminę uchwały, które rozpatrywało. Ostatni budżet Ostrowic Izba nadała sama, ponieważ rada gminy nie zrobiła tego w ustawowym terminie.
Skoro o nadzorze mowa, to kompetencjami kontrolnymi dysponuje rada gminy, wyposażona w komisję rewizyjną. Rada uchwala budżety (oraz wieloletnie prognozy finansowe) a następnie zatwierdza sprawozdanie z ich realizacji i w konsekwencji udziela (lub nie) wójtowi absolutorium. Ciekawe światło na sposób w jaki funkcjonował lokalny samorząd rzucają protokoły sesji rady. Dyskusja na temat zadłużenia Ostrowic zaczęła się na dobre dopiero przy okazji przyjmowania programu naprawczego i najdobitniej wypowiadali się w niej mieszkańcy gminy nie sprawujący mandatów radnych. Jeszcze w czerwcu 2016 przepadł wniosek komisji rewizyjnej o nieudzielenie wójtowi absolutorium.
Nie zawadzi dodać, że wójt musiał cieszyć się poparciem sporej części lokalnej społeczności, skoro czterokrotnie wybierała go na to stanowisko w wyborach bezpośrednich, przy czym dwa razy był jedynym kandydatem a kiedy już pojawił się przeciwnik, to i tak zwyciężał wójt. Miało to miejsce także w 2014, choć kilka miesięcy wcześniej grupa mieszkańców zamierzała doprowadzić do referendum w sprawie odwołania wójta. Ostatecznie inicjatywa nie doszła do skutku a wójt pokonał 3 kontrkandydatów już w pierwszej turze.
Wracając do przepisów specustawy: dług Ostrowic przejmie Skarb Państwa a wysokość należności poszczególnych wierzycieli ustali wojewoda.
Aż strach pomyśleć o brzęczących skutkach jednoczesnego bankructwa kilku metropolii. To na razie science fiction ale precedensy światowe jak najbardziej istnieją. Patrząc za Wielką Wodę – kilka lat temu zbankrutowało Detroit, niegdyś stolica przemysłu samochodowego USA.
Jarosław Piotr Kopański
(większość danych dotyczących Ostrowic podaję za doniesieniami mass mediów)
Napisz komentarz
Komentarze